ساز دیوان جزء سازهای زهی مضرابی به شمار می آید و یک ساز کردی محسوب می شود . این ساز علاوه بر کردستان ایران در کردستان ترکیه ، کردستان عراق و کردستان سوریه نیز رواجی فراوانی دارد و جزء سازهای پرطرفدار این مناطق به شمار می آید . این ساز از خانواده ی ساز تنبورها بوده با این تفاوت که اندازه ی آن کمی از ساز تنبور بزرگ تر است .

جزء سازهای بادی چوبی به شمار می آید که در ساختار خود دارای یک زبانه یا قمیش می باشد . این ساز از یک مجرا یا لوله استوانه ای شکل تشکیل شده است که در ساختار این لوله کلیدها و قطعاتی ویژه کار شده است . نام دیگر آن قره نی بوده و از نظر ساختار و نحوه ی نواختن مشابه ساز ابوا ، فلوت و فاگوت می باشد .

ساز عود از قدیمی ترین سازهای اصیل ایرانی به شمار می آید که ظاهری گلابی شکل دارد . این ساز جزء سازهای گروه زهی زخمه ای می باشد و امروز نواختن آن نسبت به سایر سازهای زهی کم رنگ تر شده است .

از قدیمی ترین سازهای زهی مضرابی ایرانی به شمار می آید که قدمت بسیار بالایی دارد . برای ساخت آن از چوب ، فلز ، نخ نایلون و پوست حیوانات استفاده می کنند . این ساز در شهرهای واقع در جنوب و شرق کشور ایران بیشتر رایج بوده و توسط مضراب نواخته می شود.

از قدیمی ترین سازهای زهی ایرانی به شمار می آید که قدمت بسیار بالایی دارد . این ساز در نواحی محلی ایران بسیار پر طرفدار بوده و تقریبا از لحاظ نوازندگی و ساختار مشابه ساز ویولن می باشد . قیچک توسط آرشه نواخته می شود و چوب کار شده در ساختار آن معمولا از جنس چوب درخت توت یا گردو می باشد .

این ساز مربوط به کشور ایتالیا می باشد و توسط مضراب یا زخمه نواخته می شود . ماندولین از خانواده ی سازهای لوت به شمار می آید و ساختار آن مشابه ساز گیتار است با این تفاوت که اندازه ی آن کمی از ساز گیتار کوچک تر است . ساختار آن گلابی شکل بوده و دارای هشت سیم می باشد . سیم های آن به صورت جفت و دوتایی روی صفحه نصب می شوند .

سازهای کوبه ای جزء اولین سازهایی بودند که توسط بشر به کشف رسیدند و در گذشته بشر از آن ها برای هشدار و یا ترساندن حیوانات استفاده می کرد . تنبک جز معروف ترین سازهای کوبه ای ایرانی می باشد که از لحاظ سازشناسی جز طبل های جامی شکل به شمار می آید . این ساز در رنگ ها و اندازه ی مختلف ساخته می شود . اندازه ی آن بستگی به جثه و سن نوازنده و قیمت آن بستگی به جنس پوست و چوب کارشده در ساختارش دارد .

ساز دف جز قدیمی ترین و معروف ترین سازهای کوبه ای ایرانی به شمار می آید که با ضربات انگشتان دست نوازنده به سطح آن نواخته می شود . دف از حلقه ایی چوبی تشکیل شده است که روی آن پوست نازکی از پوست حیوانات چهارپا می کشند . در قدیم معمولا برای صدادهی بهتر آن پوست آهو را بر روی حلقه می کشیدند . این ساز بیشتر جنبه ی عرفانی دارد و در سبک های موسیقی مقامی ، دستگاهی ، تلفیقی و مراسم های عرفانی بیشتر به کار گرفته می شود . دف در کشورهای آسیایی و خاورمیانه ای نسبت به کشورهای اروپایی استفاده و رواج بیشتری دارد .

این ساز جز اولین سازهای زهی مضرابی می باشد که قدمت بسیاز بالایی دارد . ساختار آن مشابه ساز سه تار و دو تار بوده و برای ساخت آن معمولا از چوب درخت توت و گردو استفاده می کنند . سبک و حالت ساز تنبور عرفانی و حماسی بوده و در نواختن قطعات حماسی بیشتر از آن استفاده می شود .

تار جزء سازهای زهی مضرابی به شمار می آید که قدمت بسیار بالایی دارد و به معنی زه یا رشته می باشد . این ساز مربوط به دوره ی فارابی بوده و همچنین نقش و نگارهایی که از این ساز بر روی کاخ ها و مساجد دوره ی زندیه و صفویه به جا مانده نشان می دهد که این ساز در این دو دوره محبوبیت ویژه ای داشته است . تار علاوه بر ایران در کشورهایی مانند تاجیکستان ، ارمنستان ، گرجستان ، قفقاز و جمهوری آذربایجان نیز بسیار پر طرفدار بوده و جز سازهای اصیل این کشورها به شمار می آید .

کمانچه از سازهای قدیمی سنتی ایرانی است که قدمت بسیار بالایی دارد . این ساز در دوره ی صفویان ساخته شده و اولین بار صدای آن در اوایل قرن بیستم میلادی به ضبط رسید . صدای آن بسیار پر قدرت و واضح است و دامنه ی صوتی آن حدودا سه اوکتاو می باشد . این ساز جز سازهای زهی آرشه ای به شمار می آید و در شهر های مختلف ایران به خصوص در شهر های مرکزی مانند لرستان محبوبیت ویژه ای دارد .

مردم ایران از دوران ایران باستان علاقه ی خاصی به موسیقی و آوازهای سنتی و همچنین یادگیری سازهای سنتی اصیل ایرانی داشته اند و این علاقه و گرایش تا به امروز ادامه داشته . انواع سازهای سنتی در دوره ی مختلف تاریخ مانند هخامنشیان ، بابلیان ، آشوریان و ... وارد ایران شده اند . از میان سازهای سنتی ایرانی به ترتیب ساز دف ، سنتور ، سه تار ، تار و تنبک از لحاظ یادگیری نسبت به سازهای دیگر آسان تر می باشند گرچه مهم ترین شرط در یادگیری هر ساز یا هر هنری علاقه ی فرد نسبت به ساز یا هنر مورد نظر می باشد .